24 ذی الحجه روز مباهله گرامی باد
مباهله پیامبر(ص) با مسیحیان نجران، از رویدادهای صدر اسلام و نشانگر حقانیت دعوت پیامبر(ص) است که بر فضیلت پیامبر و همراهان او (حضرت علی(ع)، فاطمه(س) و حسنین(ع)) دلالت دارد.
واقعه مباهله در سال نهم هجری روی داد و آیه ۶۱ سوره آل‌عمران معروف به آیه مباهله به آن اشاره دارد. شیعیان معتقدند امام علی(ع) بر اساس آیه مباهله، به منزلۀ نفْس و جان پیامبر(ص) است.
این واقعه در منابع شیعه و اهل‌سنت نقل شده است. براساس منابع، پیامبر(ص) پس از مناظره با مسیحیان نجران و ایمان نیاوردن آنان، پیشنهاد مباهله داد و آنان پذیرفتند؛ اما در روز موعود مسیحیان نجران پس از مشاهده اینکه پیامبر(ص) اهل خانواده‌اش را با خود آورده بود از مباهله خودداری کردند.
مباهله درخواست لعن و نفرین الهی برای اثبات حقانیت است و بین دو طرفی رخ می‌دهد که هر کدام ادعای حقانیت دارند.
شرح واقعه
- «اگر محمد بر حق نبود با عزیزترین افرادش نمی‌آمد و اگر با ما مباهله کند پیش از آنکه سال بر ما بگذرد، یک نصرانی بر روی زمین نخواهد ماند.
به روایت دیگری: من صورت‌هایی را می‌بینم که اگر از خدا درخواست کنند کوهی را از جای خود برکند، هر آینه کنده خواهد شد. پس مباهله مکنید که هلاک می‌شوید و یک نصرانی بر روی زمین نخواهد ماند.»
پیامبر اکرم(ص) همزمان با مکاتبه با سران حکومت‌های جهان، نامه‌ای به اسقف نجران نوشت و ساکنان نجران را به پذیرش دین اسلام دعوت کرد. گروهی به نمایندگی از مسیحیان نجران به مدینه رفتند و در مسجدالنبی با پیامبر اسلام گفتگو کردند. پس از اصرار دو طرف بر حقانیت عقاید خود، تصمیم بر این شد که مسئله از راه مباهله [یادداشت ۱] خاتمه یابد، ازاین‌رو قرار شد که فردای آن روز، همگی در خارج از شهر مدینه، در دامنۀ صحرا برای مباهله آماده شوند.
بامداد روز مباهله، حضرت رسول(ص)، به همراه علی حضرت علی(ع)، فاطمه، امام حسن(ع) و امام حسین(ع) برای مباهله، از مدینه خارج شدند. وقتی مسیحیان دیدند که پیامبر با عزیزترین افرادش برای مباهله آمده است و همچون پیامبران روی دو زانو برای مباهله نشسته است از مباهله منصرف شدند. ابوحارثه از بزرگان مسیحیان از پیامبر درخواست کرد که با آنان مصالحه کند پس، حضرت با آنها مصالحه نمود که هر سال، دو هزار حلّه بدهند که قیمت هر حلّه چهل درهم باشد، و نیز اگر جنگی با یمن روی دهد، سی زره، سی نیزه و سی اسب را به مسلمانان، عاریه دهند، و پیامبر(ص) ضامن برگرداندن این ابزار خواهد بود. پس از نوشته‌شدن صلحنامه آنان برگشتند. پس از برگشتن نصارا به نجران، دو تن از بزرگان هیئت اعزامی با آوردن هدایایی، نزد پیامبر(ص) آمده، مسلمان شدند.[۱]
آیه مباهله
آیه مباهله آیه ۶۱ سوره آل‌عمران است که اشاره به واقعه مباهله دارد:
فمنْ حاجّک فیه من بعْد ما جاءک من الْعلْم فقلْ تعالوْا ندْع أبْناءنا و أبْناءکمْ و نساءنا و نساءکمْ و أنفسنا و أنفسکمْ ثمّ نبْتهلْ فنجْعل‌لّعْنت اللّـه علی الْکاذبین ﴿۶۱﴾
بنابراین، پس از فرارسیدن علم [وحی] به تو، هر کس درباره او [حضرت عیسی(ع)]، با تو به چالش برخیزد، به او بگو: بیایید تا فرزندانمان و فرزندانتان، و زنانمان و زنانتان، و جان‌هایمان و جان‌هایتان را فراخوانیم، آنگاه (به درگاه خداوند) زاری [تضرّع] کنیم تا لعنت خداوند را بر دروغگویان نهیم.
به گفته قاضی نورالله شوشتری مفسران اتفاق‌نظر دارند که ابناءنا در آیه مباهله اشاره به حسن و حسین، نساءنا اشاره به فاطمه(س) و انفسنا اشاره به امام علی(ع) دارد.[۲] همچنین علامه مجلسی احادیثی که دلالت دارند بر اینکه آیه مباهله در شان آل عبا نازل شده است را متواتر دانسته است.[۳] در کتاب احقاق الحق حدود شصت منبع از منابع اهل‌سنت ذکر شدهاند که تصریح نمودهاند آیه مباهله درباره این افراد نازل شده است.[۴]
زمان واقعه
به گفته شیخ مفید، این واقعه پس از فتح مکه (سال هشتم هجری) و قبل از حجة الوداع (سال دهم هجری) رخ داد.[۵] روز مباهله را برخی ۲۴ ذی‌الحجه[۶] و برخی ۲۱ این ماه[۷] دانسته‌اند. شیخ انصاری، ۲۴ ذی‌الحجه را نظر مشهور دانسته و غسل در این روز را مستحب می‌داند.[۸] شیخ عباس قمی، در کتاب مفاتیح الجنان اعمالی برای روز مباهله (۲۴ ذی‌الحجه) ذکر کرده، که از جمله اعمال آن، غسل و روزه است.[نیازمند منبع]
احتجاج‌های تاریخی
- «سوگند به آن خداوندی که جانم در قبضه قدرت اوست، که هلاکت اهل نجران نزدیک شده بود و اگر با من مباهله می‌کردند همگی به میمون و خوک مسخ می‌شدند و تمام این وادی برایشان آتش می‌شد و می‌سوختند و حق تعالی جمیع اهل نجران را نابود می‌کرد و حتی پرنده بر سر درختان ایشان نمی‌ماند و همه نصاری پیش از سال می‌مردند.»
مفید، الارشاد، ۱۴۱۳ق، ج۱، ص۱۶۶-۱۷۱.
احتجاج به واقعه مباهله، در سخنان امام علی(ع)، امام حسن(ع)، امام حسین(ع)، سایر ائمه(ع) و برخی اصحاب پیامبر دیده می‌شود.
احتجاج سعد بن ابی‌وقاص
عامر بن سعد بن ابی‌وقاص از پدرش سعد بن ابی‌وقاص نقل می‌کند که معاویه به سعد گفت: چرا علی را سب نمی‌کنی؟ سعد گفت:
-
-
- تازمانی که سه مطلب را به خاطر دارم هرگز او را سب نخواهم نمود، که اگر یکی از آن سه مطلب مربوط به من بود، آن را بیش از اینکه شتران سرخ‌مو داشته باشم دوست داشتم. از جمله اینکه: چون آیه مباهله نازل شد رسول خدا(ص) علی، فاطمه، حسن و حسین(ع) را خواند و گفت: اللهمّ هؤلاء اهل بیتی یعنی خدایا اینان اهل‌بیت من هستند.[۹]
-
احتجاج امام کاظم(ع)
هارون عباسی به امام کاظم(ع) گفت: شما چگونه می‌گویید ما نسل پیامبریم، در حالی که پیامبر(ص) نسلی ندارد، زیرا نسل صرفاً از طریق فرزند پسر است نه دختر، و شما فرزندان دختر پیامبرید؟ امام کاظم در بخشی از پاسخ، آیه مباهله را تلاوت فرمود، سپس گفت:
احتجاج امام رضا(ع)
بر پایه گزارشی که شیخ مفید نقل کرده است مأمون عباسی از امام رضا(ع) درخواست کرد بزرگ‌ترین فضیلت امام علی(ع) که قرآن بر آن دلالت دارد را ذکر کند. امام رضا(ع) در پاسخ او آیه مباهله را قرائت کرد.[۱۱] مأمون گفت: خداوند در این آیه فرزندان و زنان را به لفظ جمع آورده است در حالی که پیامبر(ص) فقط دو پسر و تنها دخترش را همراه خود آورده بود، پس دعوت از نفس [جان] نیز در حقیقت، خود پیامبر(ص) است، و در این صورت، فضیلتی برای امام علی(ع) نخواهد بود امام رضا(ع) در پاسخ فرمود:
-
-
- آنچه گفتی درست نیست، زیرا دعوت‌کننده، کسی غیر از خودش را دعوت می‌کند، همچنان که امرکننده، به غیر خودش دستور می‌دهد، و درست نیست که کسی خودش را حقیقتاً دعوت کند، همچنان که کسی حقیقتاً نمی‌تواند به خودش دستور دهد. رسول خدا(ص) مردی را در مباهله غیر از امام علی(ع) دعوت نکرد، پس ثابت می‌شود که وی، نفسی است که مقصود خداوند در کتابش است و حکم آن را در قرآن قرار داده است.[۱۲]
-
تک‌نگاری
- منبع‌شناسی واقعه مباهله، نوشته محمدعلی عسگری و محمدعلی نجفی منتشر شده در سال ۱۴۰۱ش. این کتاب حدود ۸۰ کتاب، ۲۵ پایان‌نامه و یکصد مقاله و چند منبع نرم‌افزاری و رسانه‌ای به زبان‌های مختلف را معرفی کرده است.[۱۳]
- فرهنگنامه مباهله (روشی در رؤیارویی با دگراندیشان) اثر محمد محمدی ری‌شهری و سید رسول موسوی جروکانی و ترجمه حمیدرضا شیخی است. در این اثر گزارشی از رویداد مباهله بر اساس نقل فخررازی و شیخ مفید آمده است همچنین احتجاج‌های اهل‌بیت به آن و نیز آداب روز مباهله. انتشارات دارالحدیث این اثر را در سال ۱۳۹۵ش در ۱۵۴ صفحه منتشر کرده است.[۱۴]
- مباهله در مدینه اثر لویی ماسینیون، ترجمه و مقدمه: محمود افتخارزاده، تهران: رسالت قلم، ۱۳۷۸ش.
- مباهله صادقین اثر سید محمد علوی، قم، نغمات، ۱۳۸۳ش.
.jfif)
.jfif)
.jfif)
.jfif)
نظر دهید