نوروز مبارک
نوروز آغاز سال نوی هجری شمسی و برابر با اول فروردین است که ایرانیان آن را جشن می‌گیرند. در منابع روایی شیعه، احادیثی در ردّ و تأیید نوروز نقل شده است. در روایتی که از امام صادق(ع) نقل شده آداب و اعمال خاصی برای نوروز نقل شده است. برخی علمای شیعه همچون علامه مجلسی این روایت را تأیید نموده و برخی دیگر همچون سید محمدحسین تهرانی آن را نپذیرفته و سندش را ضعیف می‌دانند.
جشن نوروز را کهن‌ترین نماد فرهنگی ایران می‌دانند. این جشن با مجموعه‌ای از آداب و سنت‌های ملی، قومی و مذهبی همراه است. جشن نوروز در کشورهای دیگر نیز برگزار می‌گردد و در برخی کشورها از جمله ایران این روز تعطیل رسمی است. همچنین در مناطقی از افغانستان و پاکستان، بر اساس باور به اینکه امام علی(ع) در این روز به خلافت رسیده است، مراسم خاصی برگزار می‌شود. در ایران گروهی از مردم هنگام تحویل سال در حرم امامان و امامزادگان حاضر می‌شوند.
معرفی و اهمیت
نخستین روز فروردین را که مصادف با آغاز سال جدید هجری خورشیدی و با اول بهار[۱] است،[۲] نوروز خوانده‌اند. برخی پیدایش نوروز را به اولین پادشاهان ایرانی نسبت داده و عده‌ای آن را از اعتقادات دین زرتشت دانسته‌اند؛[۳] به همین جهت آن‌را جشن زرتشتیان نیز معرفی می‌کنند.[۴] در مقابل، عده‌ای نوروز را جشن ملی و آیین کهن ایرانی می‌دانند که کهن‌ترین نماد فرهنگی ایران[۵] و بزرگ‌ترین جشن ملی ایرانیان است.[۶]
در منابع حدیثی شیعه، احادیثی در تأیید نوروز و اعمالی برای این روز بیان شده است.[۷] نوروز را نشانی از فرهنگ‌های متنوع ایرانی و زمینه همزیستی آنان معرفی کرده‌اند[۸] به طوری‌که در یک زمان، افراد مختلف اعم از زرتشتی، شیعه، اهل‌سنت، مسیحی و... با مقدسات، کتاب‌ها و علائق متفاوت در آن سهیم می‌شوند.[۹] همچنین گفته شده حاکمان در ایام نوروز، هدایا[۱۰] و خراج را از مردم می‌گرفتند[۱۱] و در برخی دوران‌ها، انتصاب کارگزاران دولتی توسط پادشاه در این ایام انجام می‌شد.[۱۲]
نوروز در میان کشورها و ملت‌های مختلف جشن گرفته می‌شود و در برخی کشورها نیز تعطیل رسمی است.[۱۳] همچنین مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز را با ریشهٔ ایرانی در تقویم خود جای داده است.[۱۴]
آیین‌ها
نوروز از قدیم با سنت‌هایی همراه بوده است.[۱۵] آمادگی برای برگزاری جشن نوروز از مدت‌ها قبل،[۱۶] خانه‌تکانی (تمیز کردن خانه)[۱۷] پوشیدن لباس نو،[۱۸] کاشتن سبزه عید،[۱۹] انداختن سفره هفت‌سین،[۲۰] و قراردادن قرآن بر سر سفره،[۲۱] عیدی دادن[۲۲] و زیارت قبور و دادن خیرات برای شادی آنان در پنج‌شنبه آخر سال،[۲۳] از جمله این رسوم و آیین‌ها است. از دیگر سنت‌هایی رایج در نوروز، دیدوبازدید و صله ارحام است.[۲۴]
مراسم پرچم‌بالا کردن
در افغانستان و پاراچنار پاکستان مردم با استناد به روایاتی از معصومان(ع)[۲۵] بر این باورند که امام علی(ع) در نوروز به خلافت رسیده است به‌همین دلیل جشن خلافت امام علی(ع) را با افراشتن علم در این روز گرامی می‌دارند.[۲۶] این مراسم در زیارتگاه امام علی(ع) در مزار شریف افغانستان[۲۷] و در زیارتگاهی منسوب به امام علی(ع) در پاراچنار پاکستان برگزار می‌گردد.[۲۸]
حضور مردم در اماکن مذهبی
گروهی از مردم هنگام تحویل سال در حرم امامان یا امامزادگان حاضر می‌شوند.[۲۹] در دوره جمهوری اسلامی ایران، رهبر این کشور به مناسبت نوروز، پیامی صادر می‌کند.[۳۰] همچنین آیت‌الله خامنه‌ای هر ساله روز نوروز در حرم امام رضا(ع) سخنرانی می‌کند.[نیازمند منبع]
احادیث در تأیید یا رد نوروز
در منابع روایی شیعه دو دسته حدیث در مورد نوروز نقل شده است. بر پایه روایتی که معلّی بن خنیس از امام صادق(ع) نقل کرده که امام عید نوروز را تأیید می‌کند و توصیه به غسل، پوشیدن بهترین لباس، روزه و نماز خاصی در این روز دارد.[۳۱] علامه مجلسی نیز روایتی را نقل کرده که براساس آن امام صادق(ع) وقایع مهم دینی همچون غدیر[یادداشت ۱] و حوادثی همچون اولین روزی که خورشید طلوع کرد را در نوروز دانسته است.[۳۲] در مقابل، روایتی از امام موسی کاظم(ع) نقل شده که نوروز را از سنت‌های مورد قبول اسلام ندانسته و از احیای آن ابا داشته است.[۳۳] برخی از نویسندگان، این دو دسته از روایات را مورد بررسی سندی و محتوایی خود قرار داده‌اند.[۳۴] علامه مجلسی روایت تأیید نوروز را قوی‌تر و مشهورتر می‌داند و احتمال می‌دهد که روایت مخالف با نوروز از باب تقیه باشد.[۳۵] امام خمینی نیز غسل[۳۶] و روزه را[۳۷] در عید نوروز مستحب دانسته است. البته سید محمدحسین تهرانی (۱۳۴۵-۱۴۱۶ق) معتقد است آنچه راجع به عید نوروز شهرت یافته که اسلام آن را امضا کرده و غسل، نماز و دعا را در هنگام تحویل شمس به برج حمل، مرغوب دانسته، درست نیست. او همچنین گرفتن عید را به عنوان سنّت ملی و آداب قومی بدعت شمرده و روایتی که در این باب از معلّی بن خنیس وارد شده را ضعیف‌السّند دانسته است.[۳۸]
در میان اهل‌سنت، برخی از علمای آن، بزرگداشت نوروز[۳۹] و هدیه‌دادن در آن را حرام می‌دانند.[۴۰] به باور عده‌ای از آنان اگر شخصی پنجاه سال عبادت خدا را انجام دهد سپس در بزرگداشت نوروز هدیه دهد، کافر شده و اعمالش برای او نفعی ندارد.[۴۱] گروه طالبان در دوره اول حکومت بر افغانستان، نوروز را برخلاف اسلام و بدعت دانسته و برگزارى آن را حرام و ممنوع کردند.[۴۲]
«چون امشب شب عید نوروز است و ... شب ۲۳ رمضان و احیا است و شب قدر؛ مردم مشغول نماز و دعا هستند. ما مشغول شدیم سوره روم و سوره عنکبوت و سوره دخان حم دخان را می‌خواندیم. در وسط خواندن بودیم که نایب‌السلطنه به حضور آمد. بعد که تمام کردیم رفتیم به اطاق موزه».[۴۳]
به گفته نویسنده مقاله «بازخوانی سند نوروز در روایات اسلامی»، عید نوروز به دلیل همراه بودن با اعمالی مثل هدیه‌دادن، صله رحم، احترام به بزرگترها، مهربانی با کوچکترها، پاکیزگی و آراستگی که مورد پسند عقل و شرع است، باید گرامی داشته شود.[۴۴]
آداب دینی
در کتاب وسائل الشیعه، به احادیث مربوط به نوروز، باب جداگانه‌ای اختصاص داده شده است.[۴۵] در این باب روایاتی درباره آداب این روز همچون غسل کردن، روزه گرفتن، پوشیدن لباس تمیز و خوشبو نقل شده است.[۴۶] علامه مجلسی برای تحویل سال، دعای «یا مقلّب الْقلوب و الْأبْصار یا مدبّر اللّیْل و النّهار یا محوّل الْحوْل و الْأحْوال حوّلْ حالنا إلى أحْسن الْحال» را نقل کرده است.[۴۷] او همچنین دعای دیگری را نیز برای نوروز آورده است: «اللّهمّ هذه سنةٌ جدیدةٌ و أنْت ملکٌ قدیمٌ أسْألک خیْرها و خیْر ما فیها و أعوذ بک منْ شرّها و شرّ ما فیها و أسْتکْفیک مؤنتها و شغْلها یا ذا الْجلال و الْإکْرام».[۴۸][یادداشت ۲] دو نماز دو رکعتی با آداب خاصی نیز در منابع برای عید نوروز نقل شده است.[۴۹] برخی احتمال داده‌اند که نوروز دارای ویژگی و امتیاز خاصی نیست که آداب و اعمال اختصاصی برای آن وارد شده باشد بلکه توصیه به نماز و روزه در روز نوروز با هدف رویگردانی مردم از کارهای هرزه و بی‌هدف انجام شده است.[۵۰]
نظر دهید